İLGİLİ HADİSLER HASTALIK, CENAZE VE ÖLÜM İLE İLGİLİ BÖLÜM ﴿ كِتَابُ الْمَرْضَى وَالْجَنَائِزِ وَأَحْوَالِ الْمَوْتَى ﴾ - “Kim bir hastayı ziyaret ederse, oturuncaya kadar (İlahi) rah-met içerisinde kalır. Oturduğunda, (İlahi) rahmet onu kuşatır”[1] Suyûtî (ö. 1. Câbir b. Abdullah[2] 2. Enes[3] 3. Ka’b b. Mâlik[4] 4. Ebu Ümâme[5] 5. Abdurrahman b. Avf[6] 6. Amr b. Hazm[7] 7. Abdullah ibn Abbâs[8] 8. Safvân b. Assâl[9]
9. Ebu’d-Derdâ’[10] 10. Ebu Hureyre[11] Toplam, * * * - “Humma (ateşli hastalık), Cehennemin kaynamasındandır. Siz, onu, soğuk suyla (kendinizden) uzaklaştırınız”[12] Bu hadis, şu yollardan rivayet edilmiştir: 1. Abdullah ibn Abbâs[13] 2. Abdullah ibn Ömer[14] 3. Hz. Aişe[15] 4. Râfi’ b. Hadîc[16] 5. Esmâ’ bint. Ebi Bekr[17] Abdullah ibn Abbâs Hadisi dışında diğer sahabilerin rivayet ettikleri hadisler, -sahih hadis olmak kaydıyla- Buhârî ile Müslim’in “Sahîh”lerin de geçmektedir. 1. Ebu Beşîr el-Hâris b. Huzame el-Ensârî[18] 2. Semure[19] 3. Ebu Hureyre[20] 4. Sevbân[21] 5. Abdullah b. Râfi’[22] ve daha bir çokları * * * - “Yüce Allah buyurdu ki: Ben, kimin iki sevdiğini almışsam (ve o kimse de) sevabını umarak sabretmişse, ona, Cennet dışında bir mükafat vermeye razı olmam”[23] Bu hadis, şu yollardan rivayet edilmiştir: 1. Ebu Saîd el-Hudrî 2. Enes 3. Ebu Hureyre 4. Ebu Ümâme 5. Aişe bint. Kudâme b. Maz’un 6. Abdullah ibn Ömer 7. Zeyd b. Erkam 8. Cerîr b. Abdullah el-Becelî 9. İrbâd b. Sâriye 10. Abdullah ibn Abbâs 11. Hz. Aişe 12. Semure b. Cündub 13. Abdullah ibn Mes’ud 14. Büreyde (Suyûtî) “Leâli’l-Masnûa”da derki: “Bu hadisin bir kısmı, sahih; bir kısmı hasen ve bir kısmı da zayıf senedlerle rivayet edilmiştir.” (Devamla da derki:) “Bu hadisi, ‘Ehâdisu’l-mutevatira’da naklettim.” Fakat bu hadisi, (Suyûtî’nin) “el-Ezhâr” adlı eserinde göremedim. * * * - “Ölmek üzere olan kimseye, Lâ ilâhe illallah’ (=Allah’tan başka İlah yoktur) sözünü telkin edin”[24] Suyûtî (ö. 1. Ebu Saîd el-Hudrî 2. Ebu Hureyre 3. Abdullah b. Ca’fer 4. Hz. Aişe 5. Abdullah ibn Abbâs 6. Abdullah ibn Mes’ud 7. Câbir b. Abdullah 8. Urve b. Mes’ud 9. Huzeyfe 10. Hz. Ömer 11. Hz. Osman 12. Enes Toplam, (Derim ki:) Yine bu hadis, şu yollardan da rivayet edilmiştir: 13. Vâsile ibnu’l-Eska’ 14. Abdullah ibn Ömer Zeylaî (ö. Şeyh Abdurrauf el-Münâvî (ö. * * *
- “Kim Allah’a hiçbir şeyi şirk koşmadan ölürse, Cennete girer”[25] ile ilgili hadisler Bu hadisler, şu yollardan gelmiştir: 1. Abdullah ibn Mes’ud[26] Bu hadis; İmam Ahmed (ö. 2. Muâz b. Cebel[27] Bu hadis; İmam Ahmed (ö. ﴿ مَنْ كَانَ آخِرُ كَلاَمِهِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللّه دَخَلَ الْجَنَّةَ ﴾ “Kimin son sözü; ‘Lâ ilâhe illallah’ (=İlah’tan başka İlah yoktur) olursa, (o kimse,) Cennete girer” Bu hadisi, Buhârî ile Müslim’in “Sahîh”lerine dayandıran yanılmıştır; çünkü bu hadis, İmam Ahmed’in “Müsned” adlı eserinde geçmektedir. Bu hadisi, Müslim (ö. ﴿ مَنْ مَاتَ وَهُوَ يَعْلَمُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللّه دَخَلَ الْجَنَّةَ ﴾ “Kim Allah’tan başka İlah olmadığını bildiği halde ölürse, Cennete girer” Yine bu konuda şu yollardan da hadis rivayet edilmiştir: Taberânî (ö. ﴿ مَنْ قَالَ عِنْدَ مَوْتِهِ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللّهُ وَاللّهُ أَكْبَر وَلاَ حَوْلَ وَلاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللّهِ لاَ تطعمهُ النَّارُ أَبَداً ﴾ “Kim ölüm anında ‘Lâ ilâhe illallah’ (=Allah’tan başka İlah yoktur), ‘Allahu Ekber’ (=Allah en büyüktür) ve ‘Lâ havle vela kuvvete illa billâh’ (=Güç ve kuvvet ancak Allah’tandır) sözünü söylerse, Cehennem ateşi o kimseye kesinlikle dokunamaz”[29] Bu hadis ise; Müslim (ö. ﴿ مَا مِنْ عَبْدٍ قَالَ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللّهُ ثُمَّ مَاتَ عَلَى ذَلِكَ إِلاَّ دَخَلَ الْجَنَّةَ ﴾ “Bir kul, ‘Lâ ilâhe illallah’ (=Allah’tan başka İlah yoktur) deyip de sonra da bu söz üzerine ölürse, o kimse, ancak Cennete girer” Yine bu hadis; Müslim (ö. Bu hadis; Hâkim (ö. ﴿ إِنِّي لَأَعْلَم كَلِمَةً لاَ يَقُولُهَا عَبْدٌ حَقاًّ مِنْ قَلْبِهِ فَيَمُوتُ عَلَى ذَلِكَ إِلاَّ حَرَّمَ عَلَى النَّارِ لاَ إِلَه إلاَّ اللّه ﴾ “Ben öyle bir kelime biliyorum ki, bir kul, bu kelimeyi kalbinden hakkıyla söyleyip ardından da bu söz üzerine ölecek olura, dikkat edin ki, Cehennem ateşi o kimseye haram olur. Bu kelime; ‘‘Lâ ilâhe illallah’ (=Allah’tan başka İlah yoktur) sözüdür.” 1. Ebu’d-Derdâ’[32] 2. Ubâde b. es-Sâmit[33] 3. Talha[34] 4. Huzeyfe[35] 5. Câbir[36] 6. Abdullah ibn Ömer[37] ve daha bir çokları Tâc es-Sübkî (ö. Bu konuda daha geniş bilgi için bu kitaba bakabilirsiniz; çünkü Sübkî, bu hadislerden bir çoğunu nakletmiştir. Yine bu konuda Hafız İbn Hacer (ö. * * * - “Peygamber (s.a.v), (pamuktan dokunmuş ince, beyaz) üç par-ça elbiseyle kefenledi. Bu elbiselerin içerisinde gömlek ve sarık yoktu”[38] ile ilgili hadisler (Kastallânî) “Mevâhibu’l-Leduniyye” adlı eserin de konu ile ilgili olarak derki: “Beyhakî “Hilâfiyât” da dedi ki: ‘Ebu Abdullah (yani Hâkim) dedi ki: Hz. Peygamber (s.a.v)’in, içerisinde gömlek ve sarığın bulunmadığı üç parça elbiseyle kefenlendiği hususunda Hz. Ali,[39] Abdullah ibn Abbâs,[40] Hz. Aişe,[41] Abdullah ibn Ömer,[42] Câbir[43] ile Abdullah b. Muğaffel’den[44] nakledilen haberler, mütevatirdir.’” * * *
- “Resulullah (s.a.v)’in yanından bir cenaze geçmişti. O cenaze hakkında hayr (iyilik)le övgüde bulunuldu. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v): ‘Vacib oldu’ buyurdu. Daha sonra bir başka cenaze daha yanından geçmişti. (Halk, cenaze hakkında ise) kötü ( nitelikler)le andı. Yine Resulullah (s.a.v): ‘Vacib oldu’ buyurdu. Daha sonra da: ‘Sizler, (bu cenazeler hakkında) Allah’ın yeryüzündeki şahitlerisiniz’ buyurdu”[45] Suyûtî (ö. 1. Enes 2. Hz. Ömer 3. Ebu Hureyre 4. Ebu Katâde 5. Ebu Zuheyr 6. Seleme ibnu'l-Ekva’ 7. Ka’b b. Ucre 8. Âmir b. Rebîa 9. Abdullah ibn Ömer Toplam, - “(Müslümanlardan) birinin çocuğu ölürse, Cehennem ateşi, o kimseye çok hafif bir alev yalamasıyla dokunur”[46] Bu hadis, şu yollardan gelmiştir: 1. Enes 2. Ebu Hureyre 3. Ebu Saîd el-Hudrî 4. Büreyde 5. Abdullah ibn Mes’ud 6. Ebu Zerr 7. Muâz 8. Utbe b. Abdussulemî 9. Ukbe b. Âmir 10. Amr b. Abese 11. Abdurrahman b. Beşîr 12. Câbir b. Abdullah 13. Câbir b. Semure 14. Hz. Ömer 15. Habîbe bint. Sehl 16. Ümmü Süleym bint. Milhân 17. Ümmü Mübeşşer el-Ensârî 18. Ümmü Eymen 19. Hz. Aişe 20. Ümmü Hânî 21. Abdullah ibn Abbâs 22. Kurre b. İyâs el-Müzenî 23. Ebu Sa’lebe el- Eşcaî[47] (Bunun rivayet ettiği tek hadis, budur.) Hafız Suyûtî (ö. * * * - “(Küçük yaşta ölen) Müslüman çocukların Cennete girmesi”[48] ile ilgili hadisler (Mustafa ed-Dımeşkî) “Mirkâtu’l-Vusûl li Nevâdiri’l-Usûl”da konu ile ilgili olarak aynen şöyle der: “(Küçük yaşta ölen) Müslüman çocukların Cennete girmesi hususunda Resulullah (s.a.v)’den nakledilen haberler, mütevatirdir.” (Derim ki:) Bu hadislerden birisi de şudur: 1. Ebu Hureyre Hadisi[49] Bu hadis; İmam Ahmed (ö. ﴿ ذَرَارِيُّ الْمُسْلِمِينَ فِي الْجَنَّةِ يَكْفُلُهُمْ إِبْرَاهِيَمُ عَلَيْهِ السَّلَام ﴾ “Müslümanların soyları, Cennetliktir. Onları(n sorumluluğunu) İbrahim yüklenmiştir.” Bu hadis; İmam Ahmed’in oğlu Abdullah’ın, babasının “Müsned” adlı eserine yaptığı “Zevâid” hadisler içerisinde şöyle geçmektedir. ﴿ أَنَّ الْمُؤْمِنِينَ وَأَوْلاَدَهُمْ فِي الْجَنَّةِ ﴾ “Mü’minler ve onların çocukları, Cennetliktir.” Bu hadis ise; İbn Ebi’d-Dünya (ö. ﴿ كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ فِي الإِسْلاَمِ فَهُوَ فِي الْجَنَّةِ ﴾ “Her doğan çocuk, İslam (fıtartın) da doğar. Dolayısıyla da o çocuk, dolgun ve tombul bir şekilde Cennetlik olup şöyle der: ‘Ey Rabbim! Bana, anne ve babamıo da getir’” Bu hadis; Hâkim et-Tirmizî (ö. ﴿ سَأَلْتُ رَسُولَ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلْيِه وَسَلَّمَ عَنْ أّوْلاَدِ الْمُسْلِمِينَ أَيْنَ هُمْ؟ قَالَ: فِي الْجَنَّةِ ﴾ “Aişe der ki: ’Resulullah (s.a.v)’e, (küçük yaşta ölen) Müslüman çocuklarının nerede olacaklarını sordum.’ O da: ‘Cennette’ diye cevap verdi.” Bu konuda şu yoldan da hadis gelmiştir: Bu hadis; Buhârî (ö. * * *
- “Ölü, yaşayanların (geride kalan insanların) kendisine ağla-ması sebebiyle azabı artar”[52] Suyûtî (ö. 1. Hz. Ömer 2. Abdullah ibn Ömer 3. Hafsa 4. Enes 5. İmrân b. Husayn 6. Ebu Musa el-Eş’arî 7. Hz. Ebu Bekr 8. Ebu Hureyre 9. Semure Toplam, (Derim ki:) Yine bu hadis, şu yoldan da gelmiştir: Bu hadis, şu lafızla gelmiştir: ﴿ مَنْ نِيحَ عَلَيْهِ يُعَذَّبُ بِمَا نِيحَ عَلَيْهِ ﴾ “Kim ölüye bağırıp çağırmak suretiyle ağlarsa, ölü, kendisine bağı-rılıp çağırılması sebebiyle azab görür” Bu hadis; Buhârî (ö. Bu konuda şu yoldan da hadis gelmiştir: Bu konuda daha geniş bilgi için İbnü’l-Hindî (ö. Yine bu konu ile ilgili Suyûtî (ö. * * * - “Resulullah (s.a.v) geceleyin defnedilmiş bir mezara uğramıştı. Bunun üzerine: ‘Bu ölü, ne zaman gömüldü?’ diye halka sordu. Halk da: ‘Dün gece’ diye cevap verdi. Resulullah (s.a.v) tekrar: ‘(Ölünün gece gömüldüğünü) niye bana haber vermesiniz?’ diye sordu. Halk: ‘Sana zorluk vermek istemedik’ diye cevap verdiler. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v), (ölen) adamın (mezarının başına gelip cemaatle)cenaze namazı kıldı”[55] Suyûtî (ö. 1. Abdullah ibn Abbâs 2. Ebu Hureyre 3. Ukbe b. Âmir 4. Zeyd b. Sâbit 5. Abdullah b. Âmir b. Rebîa 6. Ebu Saîd el-Hudrî 7. Abdulah ibn Ömer 8. İmrân b. Husayn 9. Amr b. Avf 10. Enes b. Mâlik 11. Ebu Ümâme b. Sehl 12. Büreyde 13. Âmir b. Rebîa 14. Ubâde 15. Ebu Katâde Toplam, (Derim ki:) (İbn Abdilberr) “İstizkâr”da derki: “İmam Ahmed dedi ki: ‘Mezarın başında cenaze namazı kılma ile ilgili hadisler, Hz. Peygamber (s.a.v)’den, Ebu Ömer (yani kendisi sözüne devamla derki:) “Bu hadislerin hepsini, ceyyid senedlerle “Temhîd”de naklettim. Yine bu konuda Hz. Peygamber (s.a.v)’e, dayandırılmış bu hadislerin Zürkânî (ö. İbn Abdilberr (ö. İbn Abdilberr, bu hadislerin hepsini senedleriyle birlikte, “Temhîd”de şu yollardan nakletmiştir: 1. Sehl b. Huneyf Hadisi 2. Ebu Hureyre Hadisi 3. Âmir b. Rebîa Hadisi 4. Abdullah ibn Abbâs Hadisi 5. Zeyd b. Sâbit Hadisi Bu beş rivayet; Hz. Peygamber (s.a.v)’in, ölmüş düşkün bir kadının mezarının başında kıldığı cenaze namazı hakkındadır. Bu rivayet ise; Hz. Peygamber (s.a.v)’in, gömüldükten bir ay sonra Sa’d’ın annesinin mezarının başında kıldığı cenaze namazı hakkındadır. ﴿ فِي صَلاَتِهِ عَلَيْهِ الصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى قَبْرِ طَلْحَةَ ابْنِ الْبَرَاءِ ثُمَّ رَفَعَ يَدَيْهِ وَقَالَ: اَللّهُمَّ اَلْقِ طَلْحَةَ يَضْحَك إِلَيْكَ وَتَضْحَك إِلَيْهَ ﴾ “Peygamber (s.a.v), Talha ibnu'l-Berrâ’nın mezarının başında cenaze namazı kıldı. Daha sonra da ellerini kaldırıp: ‘Ey Allahım!Talha’yı, (yanı-na) kat ki, o sana gülümsesin, sen de ona gülümseyesin” ﴿ أَنَّهُ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ رَجَعَ مِنْ بَدْرٍ وَقَدْ تُوُفِّيَتْ أُمُّ أَبِي أُمَامَة فَصلَّى عَلَيْهَا ﴾ “Peygamber (s.a.v), Bedir Savaşından döndüğünde, Ebu Ümâme’nin annesi ölmüştü. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), Ebu Ümâme’nin anne-sinin mezarının başında cenaze namazı kıldı.” 16. Enes Hadisi ﴿ أَنَّهُ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وََسلَّمَ صَلَّى عَلَى اِمْرَأَةٍ بَعْدَمَا دُفِنَتْ ﴾ “Peygamber (s.a.v), gömüldükten sonra bir kadının mezarının başın-da cenaze namazı kıldı.” Bu hadisin, düşkün bir kadın yada bir çok miskin kadın hakkında alma olasılığı da vardır. Daha önce de belirttiğimiz üzere, bu hadis de, Beyhakî (ö. Bu hadis ise, düşkün bir kadın hakkındadır. Görüldüğü üzere hadis, Bu konuda daha geniş bilgi için Hafız İbn Hacer(ö. * * * - “(Daha önce) size, mezarları ziyaret etmeyi yasaklamıştım. Artık mezarları ziyaret edebilirsiniz”[56] Suyûtî (ö. 1. Büreyde 2. Ebu Saîd el-Hudrî 3. Hz. Ali 4. Ümmü Seleme 5. Zeyd b. el-Hattâb 6. Abdullah ibn Abbâs 7. Sevbân 8. Hz. Aişe Toplam, (Derim ki:) Bu konuda şu yollardan da hadis gelmiştir: 9. Abdullah ibn Mes’ud 10. Enes 11. Vâsi’ ibn Habbân el-Ensârî 12. Ebu Hureyre 13. Ebu Zerr Mezarları ziyaret etme konusunda daha geniş bilgi için Hafız İbn Hacer (ö. * * * - “Allah, Yahudilere ve Hıristiyanlara lanet etsin; onlar, Peygam-berlerinin mezarlarını mescid edindiler”[57] Hafız İbn Hacer (ö. 1. Hz. Aişe 2. Abdullah ibn Abbâs (İbn Hacer sözüne devamla) derki: Bu hadisi, Müslim ise şu yoldan rivayet etmiştir: ﴿ سَمِعْتُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَبْلَ أَنْ يَمُوتَ بِخَمْسٍ وَهُوَ يَقُولُ:.... أَلَا وَإِنَّ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ كَانُوا يَتَّخِذُونَ قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ وَصَالِحِيهِمْ مَسَاجِدَ أَلَا فَلَا تَتَّخِذُوا الْقُبُورَ مَسَاجِدَ إِنِّي أَنْهَاكُمْ عَنْ ذَلِكَ ﴾ “Peygamber (s.a.v)’in ölümünden beş gün önce şöyle buyurduğunu işittim: ‘Dikkat edin ki, sizden öncekiler, Peygamberleri ile Salih kimse-lerinin mezarlarını mescid edindiler. Sakın siz de mezarları mescidler edinmeyin; çünkü ben, bunu, size yasakladım’” (İbn Hacer’in sözü burada bitmektedir.) (İbn Hacer el-Heytemî) “Zevâcir”de derki: “Bu hadisi, İmam Ahmed şu yoldan rivayet etmiştir: 3. Üsâme[59] Bu hadisi; Buhâri, Müslim ve Nesâî, Hz. Aişe[60] ile Abdullah ibn Abbâs’tan[61] ve Müslim ise ayrıca şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir: 4. Ebu Hureyre[62] ﴿ لَعَنَ اللّهُ الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى اِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ ﴾ “Allah, Yahudilere ve Hıristiyanlara lanet etsin; onlar, Peygam-berlerinin mezarlarını mescid edindiler” (İbn Hacer el-Heytemî’nin sözü burada bitmektedir.) (Derim ki:) Yine bu hadis, Hz. Ali’nin oğlu Hasan’dan mürsel olarak da gelmiştir. Bu hadisi ise, Saîd b. Mansûr (ö. Kadı İsmail b. İshâk (ö. ﴿ لَعَنَ اللّهُ الْيَهُودَ اِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ ﴾ “Allah, Yahudilere lanet etsin; onlar, Peygamberlerinin mezarlarını mescid edindiler” (Suyûtî) “Câmiu’s-Sağîr”de[63] ise bu hadisi şöyle rivayet etmiştir: ﴿ قَاتَلَ ( أَيْ لَعَنَ) اللّهُ الْيَهُودَ اِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ ﴾ “Allah, Yahudilere lanet etsin; onlar, Peygamberlerinin mezarlarını mescid edindiler” Bu hadisi; Buhâri, Müslim ve Ebu Dâvud, Ebu Hureyre yolundan rivayet etmiştir.” (Suyûtî’nin sözü burada bitmektedir.) Abdurrezzâk (ö. ﴿ آخِرِ مَا تَكَلَّمَ ﴾ “Bu, Resulullah (s.a.v)’in konuştuğu son sözdür” İmam Mâlik (ö. ﴿ يَقُولُ كَانَ مِنْ آخِرِ مَا تَكَلَّمَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ قَالَ قَاتَلَ اللَّهُ الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ لَا يَبْقَيَنَّ دِينَانِ بِأَرْضِ الْعَرَبِ ﴾ “Resulullah (s.a.v)’in konuştuğu son sözden birisi de şudur: ‘Allah, Yahudilere ve Hıristiyanlara lanet etsin; onlar, Peygamberlerinin mezar-larını mescid edindiler. Arapların (Müslümanların) yaşadığı yerlerde bu iki din(in geçerliliği)[65] kalmayacaktır”[66] Bu hadisi; İmam Mâlik (ö. ﴿ أَنَّ رَسولَ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عليهِ وسلَّمَ قَالَ: اللّهُمَّ لاَ تَجْعَلْ قَبْرِي وَثَناً يُعْبد اِشْتَدَّ غَضَبُ اللّهِ عَلَى قَوْمٍ اِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ ﴾ “Resulullah (s.a.v) buyurdu ki:’Ey Allahım! Kabrimi, tapınılan bir put(hane) haline getirme. Peygamberlerin mezarlarını mescid haline geti-ren topluluğa Allah’ın gazabı şiddetli olur’” Bezzâr (ö. Bu hadisin bir şahidi de, Ukaylî (ö. ﴿ اَللَّهُمَّ لاَ تَجْعَلْ قَبْرِي وَثَناً لَعَنَ اللّهُ قَوْماً اِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ ﴾ “Ey Allahım! Kabrimi, tapınılan bir put(hane) haline getirme. Allah, bir topluluğa lanet etsin; çünkü onlar, Peygamberlerinin mezarlarını mes-cid edindiler.” Bu hadisi; Buhâri, Müslim ve Nesâî, Hz. Aişe’den şöyle rivayet etmiştir: ﴿ أَنَّ أُمَّ حَبِيبَةَ وَأُمَّ سَلَمَةَ ذَكَرَتَا كَنِيسَةً رَأَيْنَهَا بِالْحَبَشَةِ فِيهَا تَصَاوِيرُ فَذَكَرَتَا لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهم عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ إِنَّ أُولَئِكَ إِذَا كَانَ فِيهِمُ الرَّجُلُ الصَّالِحُ فَمَاتَ بَنَوْا عَلَى قَبْرِهِ مَسْجِدًا وَصَوَّرُوا فِيهِ تِلْكَ الصُّوَرَ فَأُولَئِكَ شِرَارُ الْخَلْقِ عِنْدَ اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ﴾ “Ümmü Habîbe ile Ümmü Seleme, (hicret sebebiyle gittikleri) Habeş ülkesinde, içinde çeşitli resimlerin bulunduğu (Mâriye denilen) bir kilise gördüklerini söylediler. Bunu, Peygamber (s.a.v)’e de anlattılar. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v): ‘İşte onlar, aralarında Salih bir kişi yaşayıp da öldüğünde kabrinin üzerine bir mescid yaparlar, içerisine de resimler çizerler. Kıyamet günün de Allah katında yaratıkların en kötüleri, işte onlardır” (Derim ki:) Bu hadisteki tehdit; daha önceki hadiste geçenden daha kapsamlıdır. Yine buradaki yasaklama; (ötekinden) daha şiddetlidir. Bu yasaklamanın yeri; kabirlerin şanını tazim için yada namaz kılarken kabirlere yönelmeyi hürmet için veya mescitlerde var olan kabirler hususunda caiz olmayan bir inanıştan korkma olduğu zaman söz konusudur. Salih kimsenin (mezarının) civarında bir mescit edinen kimseye ve ona yakın olmak suretiyle –tazim yada yönelme için değil de- teberrük etmek isteyen kimseye gelince; bu kimse, söz konusu tehdidin içerisine girmez. Nitekim bunu, Beyzâvî (ö. * * * - “Ruhların, (ölümden sonra) baki olması ve cesedin yok olma-sına karşın ruhların yok olmaması”[68] ile ilgili hadisler Şeyh Cesûs (ö. Zünâtâ, “Şerhu’r-Risâle”de bu hususu aynen şöyle belirtmektedir: “Bir topluluğun iddiasına göre; ruhlar, (ölümden sonra) yok olur ve Bezah’ta[69] da var olmazlar. Ta ki Allah, bedenleri diriltme sırasında ruhları diriltecektir. Bu husus, Resulullah (s.a.v)’in bu konudaki (farklı) hadislerinden dolayı tartışılmıştır. Mütevatir naslar ile Kur’an’ın ﴿ كَأَنَّهُمْ يَوْمَ يَرَوْنَهَا ﴾ “Sanki onlar, Kıyamet gününü görür gibiler” (Nâziât: Lakkânî (ö. ‘Ölümden sonra ve (ilk) üfürmeden önce ruhların, nimet içinde olması ve azab görmesi şeklinde var olduğu hususunda Müslümanlar arasında korkulacak bir durum yoktur. Dolayısıyla da bununla ilgili faydalı naslar, tevatür derecesine ulaşmıştır.”
* * * - “İki meleğin, kabirde, ölüye sorguya çekmesi ve bunun, ölü için bir fitne olması”[70] ile ilgili hadisler Suyûtî (ö. 1. Enes 2. Esmâ’ bint. Ebi Bekr 3. Amr ibnu'l-Âs 4. Berâ’ b. Âzib 5. Hz. Osmân 6. Ebu Hureyre 7. Câbir b. Abdullah 8. Abdullah ibn Amr 9. Ebu Saîd el-Hudrî 10. Hz. Aişe 11. Abdullah ibn Abbâs 12. Abdullah ibn Mes’ud 13. Hz. Ömer 14. Ebu’d-Derdâ’ 15. Ebu Râfi’ 16. Ebu Musa el-Eş’arî 17. Atâ’ ibn Yesâr (mürsel olarak) 18. Temîm ed-Dârî 19. Ubâde b. es-Sâmit 20. Beşîr b. Ekâle 21. Ebu Ümâme 22. Sevbân 23. Hamza b. Hubeyb (mürsel olarak) 24. Abdullah ibn Ömer 25. Muâz b. Cebel 26. Ebu Katâde Toplam, Derim ki: Suyûtî (ö. Suyûtî, bu sahabilerin naklettiği hadislerin hepsini (bu kitapda) aktarmış-tır. Dolayısıyla da (bu konuda daha geniş bilgi için) bu kitaba bakabilirsiniz. Yalnız Suyûtî, bu kitapda ayrıca şu sahabileri de eklemiştir: Yine Suyûtî, “Nazmu’t-Tesbît” adlı eserinde ise şöyle der: “İki meleğin kabir de ölüyü sorguya çekmesi ile ilgili hadisler, mütevatirdir. Bu hadisler, sayı bakımından Bu kitabın şarihi el-Fâsî, bu hadisin tamamını ve bu hadisleri rivayet edenlerden bir grubu nakledip daha sonra da şöyle der: “Hadislerin, lafzi değil de mana da ittifak etmesinden dolayı bu hadisler, lafzi değil de mana bakımından tevatürdür.” Bu konuda daha geniş bilgi için bu kitaba başvurabilirsiniz. İbn Teymiyye (ö. İbn Kayyim (ö. “Kabir azabı ve Münker ile Nekir adlı meleklerin (kabirde ölüyü) sorguya çekmesi ile ilgili Hz. Peygamber (s.a.v)’den gelen hadisler, pek çok olup (bunlar) mütevatirdir.” Daha sonra İbn Kayyim, bu hadislerin bir kısmını nakletmiştir. (Bu konuda daha geniş bilgi için) bu kitaba da bakabilirsiniz. (Zebîdî) “Şerhu’l-İhyâ’”da derki: “Kabir fitnesiyle ilgili hadisler, tevatür-dür.” Daha sonra Zebîdî, bu hadisleri rivayet eden Yine Münker ile Nekir adlı meleklerin (kabirde ölüyü) sorguya çekmesi ile ilgili konu hakkında bu kitaba bakabilirsiniz. Gülşânî’de “Şerhu’r-Risâle”de derki: “Kabir fitnesi ve azabı hakkında gelen haberler, tevatür derecesine ulaşmıştır.” Yine Übbî (ö. Sa’d et-Taftazânî (ö. Kısacası: Bu manada ve bir çok kabir hallerini konusunda rivayet edilen hadisler, tek tek tevatür derecesine ulaşmasa bile, mana itibariyle mütevatir derecesine ulaşmıştır.” - “(Kabirde ölüyü) sorguya çekme sırasında ruhun bedene geri dönmesi”[73] ile ilgili hadisler Suyûtî (ö. “(Kabirde ölüye) soru sorulması sırasında ruhun bedene geri dönmesi ile ilgili hadisler, mütevatirdir.” (Suyûtî sözüne devamla) derki: “Ruh olmaksızın sadece bedene soru sorulması,[74] içlerinde İbnü’z-Za’ferânî’nin de bulunduğu bir topluluğun görüşüdür. İbn Cerîr et-Taberî’den nakledildiğine göre; Cumhur, bu görüşü kabul etmemiştir.”[75] * * * - “Kabir azabı ve nimetleri”[76] ile ilgili hadisler Kabir azabı ve nimetleri konusunda Sa’d et-Taftazânî (ö. el-Fâsî (ö. 1. Enes b. Mâlik Bu hadis, Enes’ten çeşitli yollardan rivayet edilmiştir. Bu hadis, Ebu Hureyre’den çeşitli yollardan rivayet edilmiştir. Bu hadis, Esmâ’ bint. Ebi Bekr’den çeşitli yollardan rivayet edilmiştir. Bu hadis, Hz. Aişe’den çeşitli yollardan rivayet edilmiştir. Bu hadis, Berâ’dan çeşitli yollardan rivayet edilmiştir. 1. Abdullah ibn Mes’ud 2. Zeyd b. Erkam 3. Meymûne bint. Sa’d 4. Hz. Peygamber (s.a.v)’in hanımı Meymûne 5. Zeyd b. Sâbit 6. Ebu Eyyûb el-Ensârî 7. Abdullah ibn Abbâs 8. Ebu Saîd el-Hudrî Bu hadis, Ebu Saîd’den çeşitli yollardan rivayet edilmiştir. 9. Abdurrahman b. Semure 10. Ebu Katâde el- Ensârî 11. Abdullah ibn Ömer 12. Sa’d 13. Ebu Bekre 14. Hz. Ali 15. İbn Ebi Eyyûb 16. Ümmü Hâlid 17. Câbir b. Abdullah 18. Ümmü Mübeşşir 19. Abdurrahman b. Hasene” (el-Fâsî’nin sözü burada bitmektedir.) (Aynî) ”Umdetu’l-Kârî”nin “Bâbu men kâle fi’l-hutbeti ba’de’s-senâ emmâ ba’d” (=Hutbede Hz. Peygamber (s.a.v)’e övgüde bulunduktan sonra “emmâ ba’d = Bundan sonra” ifadesini söyleyen kimse hakkındaki bâb) da derki: “Anlatıldığına göre; kabir azabı, bir grup sahabeden rivayet edilmiştir.” Daha sonra Aynî, bu sahabilerin isimlerini saymış ve daha sonra da (yukarıdakilere ek olarak) bulardan birisini de şöyle saymıştır: 20. Esmâ’ bint. Yezîd Aynî, bir başka yerde ise bu sahabilerin bazılarının isimlerini şöyle saymıştır: 21. Ubâde b. es-Sâmit 22. Ebu Musa el-Eş’arî 23. Ebu Ümâme 24. Ebu Râfi’ 25. Hz. Osmân Übbî (ö. “Bu tutum, kabir azabından (Allah’a) sığınma ile ilgili bir meseledir. (Derim ki:) Bu, mütevatirdir. Ehli Sünnet de, bu meselede icma’ etmiştir.” Lakkânî (ö. “Kabir azabının ve nimetlerinin olacağına delil, Yüce Allah’ın ﴿ اَلنَّارُ يُعْرَضُونَ عَلَيْهَا غُدُوًّا وَعَشِيًّا ﴾ “Onlar, sabah-akşam Cehennem ateşine sokulurlar” (Mümin: (Kastallânî ise) “İrşâdu’s-Sârî”de, “Musîh” adlı kitabın yazarından nak-len derki: “Kabir azabı konusunda hadisler öyle çok ki, bir çok kimse, bu hadislerin, mütevatir olduğunu söylemiştir. Fakat bu hadisler(in hangileri olduğu meselesin)de anlaşmaya varmak, doğru değildir. Bu hadislerin bir benzeri bile sahih olmazsa, dine ait bir şey dahi sahih olmaz.” * * * - “Kabir azabından Allah’a sığınma”[77] ile ilgili hadisler Bir çok kimsenin anlattığına göre; bu hadisler, mütevatirdir. Fâsî (ö. * * * - “Peygamberlerin, mezarlarında diri olması”[78] ile ilgili hadisler Suyûtî (ö. Yine (Suyûtî) “Enbâu’l-Ezkiyâ’ bi hayâti’l-Enbiyâ”da ise şöyle der: “Bize göre; Hz. Peygamber (s.a.v) ve diğer Peygamberlerin, kabirlerinde diri olması, kesin bir bilgi ile bilinmektedir. Bu konudaki deliller yanımızda bulunmaktadır. Buna delalet eden haberler, mütevatirdir. İmam Beyhakî (rh.a), Peygamberlerin, mezarlarında diri oldukları hususunda bir cüz’ yazmıştır.” Bu konuda daha geniş bilgi için bu kitaba bakabilirsiniz; çünkü daha sonra müellif, bu konuyu ifade eden haberlere dair bazı şeyler söylemiştir. İbn Kayyim (ö. Hz. Peygamber (s.a.v)’e, selam veren Müslümanın, Allah’ın, o kimsenin ruhunu tekrar iade etmek suretiyle selamı alacağı bildirilmiştir. Bütün bunlardan çıkarılan kesin sonuç şudur: Peygamberlerin ölümü demek, onların, bizim anlayacağımız ölçüde ortadan kaybolmaları demektir. Her ne kadar onlar, mevcut olsalar da, melekler de olduğu gibi, diri olurlar, ancak görülmezler.” Yine de doğruyu en iyi bilen Cenab-ı Allah’tır.
* * *
[1] Hasta, dünya hayatında; teselli edilmesi ve kendisine şefkatli davranılması yoluyla sıkıntısının hafifletilmesine ve kendi başına yapmaktan aciz kaldığı hizmetlerinin görülmesine muhtaçtır. Bunun gerçekleşebilmesi için için ise, hasta ziyareti ve bakımından, din kardeşleri ve yakın akrabaları yada şehir halkı tarafından yerine getirilmesi gerekli dini bir görevdir. Ahireti hakkındada; sabırlı olmaya teşvik edilmeli ki, bunun sonucunda dünya hayatında iyice daralıp perdelenmesin. Rabbinden uzak düşmesin. [2] Muvatta, Ayn [3] Taberânî, el-Evsat; Ebu Ya’lâ [4] Müsned, [5] Taberânî, el-Evsat [6] Taberânî [7] Taberânî, el-Evsat, el-Kebir [8] Müsned, [9] Taberânî, el-Kebir [10] Taberânî, el-Evsat, el-Kebir [11] Müslim, Birr [12] “Humma”, sıtma gibi ateşli hastalıklara genel olarak verilen isimdir. Bu hadiste; bir yandan ateşli hastalıklarda uygulanabilecek bir tedavi yoluna işaret edilirken, diğer taraftan cehennemin kaynaması, yani cehennem ateşinin şiddeti, insanların bizzat yaşamış veya müşahade etmiş olabilecekleri bir olaya benzetilerek insanlar uyarılmaktadırlar. Ateşli bir hastalığın, hastayı ateşler içerisinde kıvrandırarak eritip bitirmesi, cehennem hayatından çok küçük bir numunedir. Bunun için bir hastalığa düşmemek için önlem alındığı, bir hastalığa düşünce de kurtuluş çareleri arandığı gibi, ebedi hayatta cehennem azabına uğramamak için bu dünyada gereken şeyler yapılmalıdır. Yine bu dünyada yapılacak ve asılları temizliğe, yani “su”ya dayanan ibadetlerin serinliği, ahirette cehennem ateşini etkisiz hale getirecektir. Ateşli hastalıkların tedavisinde, hastalığın çeşidine ve hastalığa göre yöntemleri değişmekle beraber, genel olarak, soğuk su kullanımı faydalı olmaktadır. [13] Müsned, [14] Buhârî, Tıb [15] Buhârî, Tıb [16] Buhârî, Bed’ü’l-halk [17] Buhârî, Tıb [18] Müsned, [19] Taberânî; Bezzâr [20] İbn Mâce, Tıb [21] Tirmizî, Tıb [22] Taberânî [23] Hadiste; mümin kişi, sevdiği şeylerin kaybı karşısında sabretmeye çağrılmakta ve bunun sevabının büyük olacağı müjdelenmektedir. Konuyla ilgili hadislerde, mümin kişinin imtihan olunduğu iki sevdiğinden kasıt; iki gözüdür. Hadiste “gözün”, “sevgili” diye isimlendirilmesi; gözlerin, insanda en değerli organları teşkil etmelerinden ötürüdür. Gözlerin kaybı, diğer organlara nazaran insanda daha büyük acı ve hüsran meydana getirir. Gözlerin kaybolmasıyla kişi, ne görmek istediği hayrı görebilir ve ne de kaçınmak istediği kötülükten kaçabilir. Yanız sabrın uhrevi mükafata neden olabilmesi için, niyet şarttır. Bu da, sabrı, Allah’ın mükafatlandıracağını düşünmekle gerçekleşir. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, Marza [24] Telkin: Cenaze kabre konduktan sonra ve başında Kur’an okuma da tamamlandıktan sonra, kalabalığın orayı terk edip geride kalan bir kimsenin kabrin başında yüksek sesle ve ölüye hitaben iman esaslarını hatırlatması işleminin adıdır. Hadiste geçen “mevtâkum” (=ölüleriniz) ifadesinden; alimlerin çoğunluğu tarafından, “ölmek üzere olan kimse” şeklinde anlaşılmış ve bunlar telkinin sadece ölüm döşeğindeki hasta için olduğunu, definden sonraki telkinin meşru olmadığını söylemişlerdir. Fakat ölülere telkin yapmayı ifade eden Ebu Ümâme hadisi zayıf olduğu için metruktur. Çünkü ölülerin, dirileri duyamayacağı; Rûm: Bazı Hanefi alimleri ise, bu konuda açık bir hüküm bulunmadığını, yani ölü defnedildikten sonra telkin vermenin tavsiye edilmediği gibi yasaklanmadığını da ileri sürmüşlerdir. Hanefi mezhebinde mükelleflik yaşına girdikten sonra ölen kimsenin mezarı başında telkin verilmesi meşru görülmüştür. “Telkin yapılmaz”, “Ne yapın denir, ne de yapmayın” diyen Hanefi fıkıhçıları da vardır. Ölmek üzere olan kimseye, ahiret hayatına yönelik olarak yapılan en güzel iyilik, telkin yapmaktır. Telkin için Lâ ilâhe illallah’ (=Allah’tan başka İlah yoktur) ifadesinin seçilişi, onun; İslamî zikirler içeisinde tevhidi ifade eden, şirki reddeden en üstün ve en şerefli zikir oluşundandır. Yasin suresinin seçilişi ise onun; Kur’an’ın kalbi ve öğüt için yeterli olmasındandır. “Ölüm anında bu sözü tekrarlayan ölen kimse, imanlı olarak gider. [25] Şirk, büyük şirk ve küçük şirk olmak üzere ikiye ayrılır: a. Büyük Şirk: Allah ile beraber başka bir ilahın valığına inanmaktır. Bu şirki işleyenler, “müşrikler” veya “şirk koşanlar” olarak nitelendirilmişlerdir. Bu, yüce Allah’ın “bağışlanmaz” olarak haber verdiği şirk türüdür. Bu şirk türü; açık şirk, mutlak şirk, gerçek şirk diye de bilinir. b. Küçük Şirk: Hadislerden de anlaşıldığı üzere, tevhidin kemaliyle çelişen, zıtlaşan bazı günahlardır. Örneğin, Allah’tan başkası adına yemin etme, büyü, nazar ve sihir boncukları gibi. Ehl-i Sünnete göre; imanı kurtaran, mutlaka cennete girecektir. Hiç günahı olmayanlar ise, doğrudan cennete girecektir. Kesinlikle cehennem azabı görmeyecektir. Büyük günah işlemiş olanlar ise, tevbe etmeden ölürlerse, durumları Allah’ın dilemesine kalmıştır. Dilerse affedip direkt cennete koyar, dilerse de istediği kadar onları cehennemde tuttuktan sonra cennete gönderir. Fakat tevhid üzere bir mümini, günahları ne kadar çok olursa olsun, cehennemde ebedi bırakmadığı gibi, kafir olarak dünyadan ayrılan bir insanı, iyilik ve hayrları ne derece çok olursa olsun ebediyen cennetine sokmaz. [26] Buhârî, Tevhid [27] Ebu Dâvud, Cenaiz [28] Müslim, İman [29] Ayrıca b.k.z: İbn Mâce, Zühd [30] Buhârî, Cenaiz [31] Hâkim, a.g.e, [32] Müsned: [33] Buhârî, Enbiya [34] Ebu Ya’lâ [35] Bezzâr [36] Müslim, İman [37] Taberânî, el-Kebir [38] Hz. Peygamber (s.a.v), öldüğünde, pamuktan dokunmuş ince, beyaz üç parça elbiseyle kefenlenmişti. Çünkü Peygamberimiz (s.a.v), beyaz elbisenin, elbiseler içerisinde en hayrlısı olduğunu söyleyerek ölüleri beyazla kefenlemeyi tavsiye etmiştir (İbn Mâce, Libas Ölüyü kefenlemek, farz-ı kifayedir. Kefende farz olan, vücudun örtülmesidir. Zaruret halinde ne kadar bulunursa o kullanılır. Hiçbir şey bulunamadığı takdirde temiz bir hasır parçası veya ot ve benzeri şeylerle de olsa her tarafın tamamen örtülmesi gerekir. Kefen konusunda, ergenlik çağına yaklaşmış erkek çocuklar ile kız çocuklar, ergenlik çağına girmiş büyükler hükmündedir. Henüz ergenlik çağına yaklaşmamış çocukların kefenleri, yalnız izar ile lifafedir yada bir kat olarak yapılır. Üç kat yapılması daha iyidir. Her şahsın kefeni, kendi malından karşılanır. Kefen harcamaları borçtan yapılan vasiyetten ve varis hakkından öncedir. Geriye mal bırakmamış olan bir ölünün kefen masrafı, hayattayken, nafakasını vermekle yükümlü bulunduğu kimselere aittir. Böyle bir kimsesi bulunmazsa, hazine tarafından karşılanır. Bu da mümkün olmazsa, Müslümanlar tarafından kefen ihtiyacı karşılanır. Kefenleme şu a. Sünnet üzere olan kefenleme: Bu, erkekler için kamîs (=boyun kısmından ayaklara kadar uzanan gömlek yerinde bir bez), izâr (=bir don veya eteklik yerinde, baştan ayağa kadar uzanan bir bez) ve lifâfe (=sargı yerinde olup baştan yağa kadar uzanan, baş ve ayak taraflarından düğümlenen bir bez)den ibaret olmak üzere üç kattır. Kadınlar için ise, bu, üç parça ile beraber bir başörütüsü ile bir göğüs örtüsünden ibaret beş kattır. b. Yeterli olan kefenleme (=Kefen-i kifayet): Bu, erkekler için izar ile lifafe olur. Kadınlar için ise, bunlarla birlikte bir başörtüsü olur. c. Zaruri olan kefenleme (=Kefen-i zaruret): Bu, hem erkekler için ve hem de kadınlar için yalnız bir kattır. Bu durumda ölü, bulunabilen bir parça ile elbiseye sarılır. Fakat bir zaruret bulunmadıkça böyle bir kat kefen ile yetinilmez. Hanefilere göre; kefenleme de, sarık ve gömleğin bulunması müstehabtır. [39] Müsned: [40] Ebu Dâvud, Cenaiz [41] Buhârî, Cenaiz [42] İbn Mâce, Cenaiz [43] Bezzâr [44] Taberânî, el-Kebir [45] Hadis, değişik lafızlarla gelmiştir. Bu şekilde gelen lafızlarda, sahabiler; ölüler hakkında iyi şeyler ve kötü şeyler söylemektedirler. Kötülenen hakkında “Allah’a ve Resulüne buğzeder, Allah’a isyan eder ve bu yolda çalışırdı” denildiği başka lafızlarda geçmektedir. “Vacip oldu” sözü, birinci kimse hakkında cennetin vacip olduğunu, ikinci kimse hakkında ise cehennemin vacip olduğunu ifade etmektedir. Vacip olmak; sabit olmak, kesinlik kazanmak anlamına gelir. Ölü hakkında kötü söz söylenmesi, başka hadislede yasaklandığı halde burada izin verilmiş olması, buradaki cenazenin, münafık bir kimseye ait olmasından dolayıdır. Nitekim Allah ve Resulüne buğzettiği belirtilmiştir. Ayrıca sahabilerin bu sözleri, ahirette yapılacak hesap için de, onlaerın şahitleri konumuna gelmektedir. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, Cenaiz [46] Hadiste; ölen Müslüman çocuklarının cennette olduğu, çocukların anne-babaları için ateşe karşı (bazı rivayetlede) perde olacağı, sağlam kale yada cehennem ateşinin ebeveyni çok hafif bir alevle yalayacağı ifade edilmektedir. Bir rivayette; iki çocuğu ölen kimsenin cennete gireceği belirtilmektedir. Bir başka rivayette ise, tek çocuğu ölen kimsenin bile cennete gireceği ifade edilmektedir. Anne-baba, küçük yaşta ölen çocuklarına karşı daha fazla acır ve bu acıya katlanmaları nispetinde daha çok sevap kazanırlar. Sevaplarının çok olması, cennete gitmeyi kolaylaştırır. Ayrıca çocukların da, anne-babaya karşı şefaati de sözkonusudur. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, İlim [47] Bu kişi, Ebu Sa’lebe el-Huşenî’yle karıştırılmamalıdır. [48] Küçük yaşta ölen Müslüman çocukları, cennetliktir. Çünkü İslam hukukuna göre; ibadette sorumluluk, akıl ve büluğ çağına girdikten sonra başlar. Aıl ve büluğ çağına girmemiş çocuklar da sorumluluk sözkonusu değildir. Dolayısıyla da sorumlu olan kimelerin, cehenneme girmesi düşünülemez. Bir grup alim, bu hususta icmanın bulunduğunu belirtmiştir. Fakat müşriklerin çocuklarının nereye gireceği hususunda ihtilaf edilmiştir. Bazıları bu konuda susarken, bazıları cennete gireceklerini söylemiştir. [49] Müsned: [50] Müsned: [51] Buhârî, Cenaiz [52] Ölüm, insan için büyük bir olaydır. Bu olay sebebiyle insanın ağlaması, hüzünlenmesi ve kederli bir hal alması normal bir davranıştır. Hadisi şeriflerden çıkarılan fıkhî hüküm; ölüye sessiz ağlamanın caiz ve mübah olduğudur ki, bunda bütün müctehidler müttefiktirler. Yüksek sesle ve bağırıp çağırara ağlamak ise, Hanefi ve Malikilere göre haramdır. Şafii ve Hanbeliler, ölüye ağıt yakmaksızın ve bir şeyler sayıp dökmeksizin yüksek sesle ağlamayı mübah görmüşlerse de ölünün arkasından iyiliklerini sayıp dökerek bağırıp ağlamak, saçını-başını yolmak, elbiselerini yırtmak gibi hususlar haramdır. Bütün müctehidler, aile fertlerinin ve hayattakilerin yasak olan şekilde ağlamaları sebebiyle ölüye azab edilmeyeceğini, ancak eskiden Araplarda olduğu gibi, ölü, böyle yapılmasını vasiyet etmişse o zaman geide kalanların ağlaması sebebiyle azab olunacağını belirtmişlerdir. Böylece ölü, kendi günahı sebebiyle azab görmüş olur. Çünkü böyle vasiyet etmek, haramdır. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, Cenaiz [53] Müslim, Cenaiz [54] Müslim, Cenaiz [55] Hadis, geceleyin cenaze defnedilmesini yasaklamatadır. Resulullah (s.a.v) devrinde sünnete uygun miktada kefen bulmayanla, fakirliğini göstermemek için cenazelerini geceleyin defnederlerdi. Resulullah (s.a.v) ise, iki sebeple geceleyin defni tavsiye etmektedir. a. Gece olduğu için cenazeye az sayıda kişinin katılması. Halbuki cenaze namazına ne kadar çok kimse katılırsa, ölen için o kadar iyi ve sevabı artırmaktadır. b. Cenaze için iyi bir kefenlik bulunmaması. Halbuki kefenlemede vücudun herhangi bir şeyle kapatılması yeterlidir. Dolayısıyla gündüzleyin defnedilecek cenazeden bu iki sakınca kalkar. Fakat mecbur kalanlara yada bir özür gereği geceleyin defin, caizdir. Çünkü Resulullah (s.a.v)’in kendisi, Hz. Fatıma, Hz. Aişe, Hz. Osman, Hz. Ebu Bekr hep geceleyin defnedilmiştir. O halde ölünün hukukundan gece defnedilmekle hiçbir şey eksilmediği takdide ve zaruret halinde geceleyin defin caiz, aksi halde mekruhtur. Üzerine namaz kılınarak defnedilmiş olan bir kimsenin kabri üzerine tekrar namaz kılınması yada cemaatle cenaze kılındıktan sonra namazın tekrar edilmesi, Hanefi ve Malikilere göre mekruh, Şafii ve Hanbelilere göre ise caizdir. Şafii ve Hanbeliler, definden sonra kabir üzeine cenaze namazı kılma hususunda Resulullah (s.a.v)’den gelen haberleri delil olarak almaktadırlar. Kabir üzerine cenaze namazı kılmanın mekruh olduğunu söyleyen Hanefi ve Malikiler, bu konuda gelen haberlerdeki kabir üzerine cenaze namazı kılma keyfiyetinin, Resulullah (s.a.v)’e ait özel bir durum olduğu kanaatindedirler. Çünkü onun namazı, duadır. Resulullah (s.a.v)’in duası ise, şüphesiz başkalarınkinden farklıdır. Bu duadan mahrum bırakılanları faydalandırmak için Resulullah (s.a.v) böyle hareket etmiştir. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, Salat [56] Hadis; kabir ziyareti hususunda İslam’ın başlangıcında konan yasağın kaldırıldığını ifade etmektedir. İslam’ın başlangıcında putperestliğin etkisini azaltmak için kabir ziyareti yasaklanmıştı. İslam, kökleşip iman kalblerde iyice yerleşince eski ysak kaldırıldı. Artık kabirlere tapınmak sözkonusu olmazdı. Müslümanlar, İsalm’ı iyice anlayıp “Tevhid Dini”nin ne demek olduğunu öğrenince, artık ölülerden faydalanmak değil, ölülere faydalı olmak gerektiğini anladılar. Kabir ziyaretinin yasaklanmasına sebep olan mahzurlar ve batıl inanç korkusu da ortadan kalktığı için Resulullah (s.a.v) tarafından artık kabir ziyaretlerine izin verilmiş, hatta gerek ölüye, gerekse ziyaret edene yönelik olan faydalarından ötürü kabir ziyareti teşvik bile edilmiştir. Bu ziyaretlerin nasıl yapılacağı ve nelerin yapılmasında kaçınılacağı da yine peygamberimiz (s.a.v) tarafından bazen sözle ve bazen de tatbiki olarak fiille öğretilmiştir. Kadınların kabirleri ziyaret etmesi ise, belli durumlara ve şartlara bağlanmıştır. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Müslim, Cenaiz [57] Burada Yahudiler ile Hıristiyanlar, peygambelerinin kabirlerini mescide çevirmekten dolayı lanetlenmektedirler. Lanet, Allah’ın rahmetinden uzak kalmalarını dilemektir. Kabirlerin, mescit edinilmesi; ya kabir üzerine mescit yapmak ve üzerinde namaz kılmak yada kabrin yanında kabri tazim etmek için secde etmek veya kabre yönelerek namaz kılmak şeklinde olur. Yalnız bu yasaktan; mezarlık kenarında yapılmış olan, mezar üstünde olmayan ve etrafı kapalı olan mescitler hariç tutulmuştur. Hadiste ifade edilen yasağın asıl sebebi; müslümanları, peygamberleri hakkında önceki ümmetlerin düştüğü bir takım aşırılıklardan korumaktır. [58] Müslim, Mesacid [59] Müsned: [60] Buhârî, Salat [61] Müslim, Mesacid [62] Buhârî, Salat [63] Suyûtî, Câmiu’s-Sağîr, H. No: [64] Muvatta, Medine [65] “İki din”le kastedilen; Yahudilik ve Hıristiyanlıktır. [66] Muvatta, Medine [67] Muvatta, Sefer [68] İnsan, ruh ve bedenden oluşmuş bir varlıktır. Ruhun özellikleri ile bedenin özellikleri, yapı itibariyle birbirinden farklıdır. Madem ki ruh, bedenden ayrı bir varlıktır, bunun, doğumdan (=bedenle birleşmeden önce) ve ölümden sonra da var olması demektir. Ölümden sonra bedenin fani oluşuna bakarak ruhun da yok olacağını söylemek, ruhu da aynen beden gibi düşünmek olur ki, bu, akıl ve mantık kurallaryıla bağdaşmaz. Çünkü ayrı özelliklere sahip olan iki şey, birbirleriyle kıyaslanamaz. Ruhun bedenden ayrılışı, ruhun değil, bedenin yok olmasıdır. Dolayısıyla bedenin yok olması, ruhun da yok olmasını gerektirmez. Kaldı ki, bedenin yok olmasından sonra ruhun kalıcı olmasına dair Kitap, Sünnet ve İcma’dan deliller getirilmiştir. O halde ölüm, insan için yok olmak değil, ruhun göç etmesidir, hayatı devam eder. “Ölü” kelimesi, ruhun ceset üzerindeki tasarrufunun son bulması ve ruhun cesetten ayrılışını ifade eder. [69] Berzah: ölüm ile ikinci sura üfürme arasında geçecek zaman içerisinde insaların kaldıkları yerdir. [70] İnsan, nerede ve nasıl ölürse ölsün, kabre konduğu zaman ilk karşılacağı şey, sorguya çekilmesi ve bu sorgu işini de Münker ve Nekir adlı iki meleğimn yapmasıdır. Dünyada mümin olarak yaşamış ve bu iman üzere ölmüş olan kimselere, yüce Allah, meleklerin sorduğu soruların cevabını ilham eder ve gelen meleklerin heybetinden hiç korkmaksızın kolayca cevap verirler. O andan itibaren de nimet içinde kıyametin kopmasını ve ahiretteki makamlarına kavuşmayı arzuyla beklerler. Küfür ve isyan üzere ölmüş olan kimseler ise, sual meleklerinden ççok feci bir şekilde korkarlar ve sorular karşısında şaşırıp cevap veremezler. Azap içerisinde kıyametin kopmasını beklerler. Bu iki melek, insanlara, bilmedikleri ve görmedikleri bir şekilde göründüklerinden “Münker” ve “Nekir” isimleriyle isimlendirilmişlerdir. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, Cenaiz [71] Tirmizî, Cenâiz [72] Tirmizî, Kıyamet [73] Burada karşımıza birkaç görüş ortaya çıkmaktadır: Ehl-i Sünnet alimlerinin çoğunun görüşüne göre; ölü, kabirde meleklerin soracağı suali anlayacak ve cevap vermeye güç yetirecek ve yine kabirdeki azabın acısını, nimetin de zevkini duyacak kadar bir hayat ile diriltilir. Kur’an-ı Kerim’de “Muhakkak Allah kabirlerde olan kimseleri diriltecektir” (Hac: Kabirde ölünün diriltileceğini söyleyenler de, ruhun tekrar bedene iadesi hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bazıları, ruh tamamen cesede iade edilir ve öylece diriltilir derken; bazı alimler de bunun tam bir hayat olmadığı için ruhun; yemeyi, içmeyi ve ihtiyari fiilleri gerektirecek şekilde tamamen değil de, kabir hallerini idrak edecek ve yaşayacak derecede iade edileceğini söylemişlerdir. Alimlerin bir kısmı da; kabirde sual, nimet ve azabın olacağına inanmayı gerekli ve yeterl görerek keyfiyetini, her şeyi en iyi şekilde bilen Allah’a havale etmenin ve bu hususta görüş belirtmemenin daha isabetli olacağı fikrini savunmuşlardır. Kısacası: İster ruhun dönüşüyle, isterse ruhun taallukuyla olsun, kabirde ölüye o halleri idrak edecek derecede duyuları ve bir çeşit hayat verilir. Ehl-i Sünnet, böyle bir hayatın ölüde meydana getireleceği hususunda ittifak etmişlerdir. Hadislerde bildirilen durumlar, bedeni de hatırlattığı için bu hayatın, hem ruhi ve hem de bedeni olduğu görüşü, daha isabetli olsa gerek. [74] Bir görüşe göre; kabir hayatı, sadece ruhi olacaktır. Ruhlar, kabirde değilde ikinci sura üfürüldükten sonra mahşerde toplanmak için tekrar cesetlere girecektir. İbn Hazm, İbn Hubeyre ve bazı alimler, bu görüşü savunmuşlardır. Bir başka görüşe göre ise; ruh cesede girmeksizin sual sadece cesede olacaktır ve ruhsuz olan cesette Allah, suallere cevap verme kudretini yaratacaktır. Diğer bir görüşe göre ise; ruhlar, ne kabirde ve ne de kıyamette bedenlere dönecektir. Çünkü ölümden sonraki hayat, sadece ruhidir. Ahiretteki ikinci hayat, cisimle olmayacaktır. Bu görüşü ise, Müslüman Filozoflar savunmuştur. [75] Suyûtî, Şerhu’s-Sudûr, s. [76] Kabir azabından ve nimetinden kasıt; ölümden sonra başlayıp kıyamete kadar sürecek olan dönemdeki azab ve nimettir. Aslında berzah hayatındaki azap, nimet ve sorgulamanın kabre izafe edilerek “kabir sorgulaması, azabı ve nimeti” denilmesi; tağlib yoluyla, yani ölenlerin çoğunun kabre konulması sebebiyledir. Yoksa bunların illa da kabirde olacakları anlamında değildir. Öyle olsaydı, çeşitli sebeplerle kabre konmayanların kabirdeki azabtan kurtulmaları gerekirdi. Kabir azabının olacağını kabul edenler, sorgulama ve nimeti de kabul edip bu konuda şu ayetleri delil getirmişlerdir: Tevbe: Kabir azabı, geçici ve devamlı olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kabir nimetinin varlığı ise, ayetler ve mana yönünden tevatür derecesine ulaşan hadislerle sabittir. Nimeti hak etmiş olanlar, normal yollarla kabre konulmamış olsalar bile, öldükten sonra mutlaka bu nimeti idrak edeceklerdir. Konu ile ilgili hadisler için b.k.z: Buhârî, Cenaiz
[77] Ölen kimsenin azap çekmesini iki şekilde açıklamak mümkündür: İşte Hz. Peygamber (s.a.v), ümmetinin ve sahabilerinin bu tür kabir azablarına uğramaması için uyarıda bulunmuştur. Bunu, bazen kendi şahsında, bazen de direkt olarak ümmetine karşı ve bazen de hanımlarına karşı yapmıştır. Hz. Peygamber (s.a.v)’in, kabir azabından Allah’a sığınması ve kabirde azabtan koruması için Allah’a dua etmesi, duayla azabın hafifletileceğine yada tamamen kalkacağına delalet etmektedir. [78] Hz. Peygamber (s.a.v)’in, “Toprak, Peygamberlerin cesetlerini yemez” hadisi ile “Allah’ın peygamberi, diridir ve rızıklanır” (İbn Mâce, Cenâiz [79] İbn Mâce, Cenâiz |
1445 kez okundu |
Yorumlar |
| Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yapmak için tıklayın |